Belichaamd (be)handelen

Uit het psychologische en neurowetenschappelijke onderzoek van de afgelopen decennia blijkt het beeld dat we ons gehele handelen bewust overzien en aansturen een illusie. (Dellemann, 2008; Dijksterhuis, 2007; Lamme, 2010) We reageren in de praktijk van alledag vaak onbewust, functioneren als het ware op de automatische piloot. (Kahneman, 2011) Men spreekt van belichaamde cognitie. Onze waarneming van de omgeving is gericht op het onbewust herkennen van patronen en intenties, gelet op eerdere ervaringen. Ons bewustzijn wordt er alleen expliciet bijgehaald om nieuwe patronen aan te leren en in situaties die gecompliceerd zijn, waarin geen passend patroon van eerder handelen beschikbaar is. Toch houden we graag vast aan de illusie dat we ons handelen bewust overzien en aansturen, omdat die aansluit bij onze subjectieve beleving. Passend bij deze overwaardering van de bijdrage van het bewust overzien, kiezen en handelen is er in de hulpverlening sprake van een overwaardering van een verbale, cognitieve, bewuste benadering boven een non-verbale, belichaamde, onbewuste focus. In een beeld uitgedrukt, zien we een piramide met verbale cognitieve bewuste interventies dominant aan de top en belichaamde onbewuste interactieve processen ondergeschikt aan de basis. (Heller, 2012) In dit artikel wil ik de piramide eens omdraaien en aan de basis beginnen, kijken naar mogelijkheden voor belichaamd behandelen in de ggz.