Abstract
Communicatienetwerken zijn van essentieel belang voor Nederland en de Nederlanders. Iedere dag vertrouwen burgers en bedrijven in Nederland op digitale communicatienetwerken om te werken, te leren, te ontspannen en elkaar op de hoogte te houden. Netwerken zorgen voor innovatie en economische groei in alle sectoren: van zorg en energie tot logistiek en landbouw. Ze zijn ook essentieel voor het aangaan van de grote maatschappelijke uitdagingen op het gebied van duurzaamheid, economische houdbaarheid, krimpende arbeidspopulatie en veiligheid.
Dit position paper dient als een ’call-to-action’ om vanuit de Nederlandse sectoren en netwerkindustrie op een doordachte en effectieve manier te werken aan de ontwikkeling van communicatienetwerken, oftewel Future Network Services (FNS), in Nederland en in Europa. De call-to-action is geformuleerd door KPN, T-Mobile, TNO, TU Delft, TU Eindhoven, Universiteit Twente en VodafoneZiggo (hierna: de FNS- kernpartners), met inbreng van kennispartner Agentschap Telecom. De huidige en verwachte behoeften aan FNS vanuit de sectoren zijn in dit paper meegenomen vanuit zo’n dertig interviews met experts uit de sectoren energie, mobiliteit, industrie en landbouw. Het paper is geschreven in opdracht van het Team dutch digital delta, dat de ontwikkeling van FNS wil verbinden aan het Nederlandse missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid.
Er is actie nodig, want de ontwikkeling van FNS gaat anders verlopen dan die van eerdere generaties netwerktechnologie:
− Door de directe maatschappelijke afhankelijkheid van het functioneren van netwerken is hun betrouwbaarheid een randvoorwaarde voor digitalisering geworden. Deze randvoorwaarde geldt daarmee niet alleen voor individuele burgers, bedrijven of sectoren die van digitalisering afhankelijk zijn, maar voor de gehele maatschappij. De ontwikkeling van sectortoepassingen, Artificial Intelligence, Blockchain en Big Data heeft alleen zin als de basis daarvoor, FNS, betrouwbaar is en blijft.
− Door geopolitieke ontwikkelingen is bij digitalisering de vraag van belang geworden waar de uiteindelijke macht en controle over data, netwerken en netwerkapparatuur ligt. Bij deze digitale soevereiniteit zijn specifiek voor netwerken een aantal voorbeelden aan te wijzen waarbij dit hoog opspeelt. Denk aan zorgen over de leveringszekerheid en het beheer van mobiele netwerkapparatuur.
− Van netwerken en digitalisering wordt verwacht dat ze een grote rol spelen bij de verduurzaming van sectoren en de samenleving als geheel. Maar ook van de ICT- en netwerkindustrie zelf wordt verwacht dat ze verduurzamen. Zo mag de inzet van meer en krachtigere netwerkinfrastructuur en randapparaten niet leiden tot een verhoging van het energieverbruik die de verduurzaming in sectoren weer tenietdoet.
Op dit moment komen deze factoren in FNS samen met de vraag naar verdere digitalisering in sectoren, de versnelling van digitalisering door de COVID-crisis en de start van de ontwikkeling van 6G mobiel- en kwantumnetwerken. Hier zien de FNS-kernpartners een zere plek: de Nederlandse kennisbasis op het gebied van netwerken en telecom dreigt achterop te raken. Er is goede kennis in Nederland, maar deze vraagt om voortdurende investeringen tegen de achtergrond van de snelle wereldwijde technologieontwikkeling. De FNS-kernpartners vinden het van essentieel belang om de goede positie die Nederland nu met zijn netwerken en toepassingen heeft in de toekomst uit te bouwen. Omdat dat geen vanzelfsprekendheid is in de nieuwe geopolitieke realiteit hebben de partners gezamenlijk een aantal ambities geformuleerd:
− Het verhogen van het tempo van digitalisering in sectoren in Nederland en Europa vanuit nieuwe functies in netwerken. Dat creëert extra economische groei in die sectoren en in de netwerkindustrie zelf.
− Het verhogen van de betrouwbaarheid van netwerken, zowel de technische beschikbaarheid als de vertrouwbaarheid. Daardoor kunnen de sectoren hun toepassingen veilig en stabiel laten functioneren.
− Het verhogen van de energie-efficiency van netwerken, zodat de netwerken en de toepassingen duurzaam functioneren.
− Het versterken van Nederlandse kennis en uitvoeringskracht voor de ontwikkeling en het beheer van netwerken. Daarmee wordt de soevereiniteit vergroot, economische activiteit in de netwerksector gecreëerd en de digitalisering verder gefaciliteerd.
− Het opbouwen van een sterke kennispositie en daarna sterke economische positie op specifieke gebieden van nieuwe netwerktechnologie. Dit zorgt voor toekomstige economische kracht en soevereiniteit voor Nederland en Europa.
De FNS-kernpartners willen deze ambities in een consortium met de sectoren en andere partners in de ICT en netwerkindustrie realiseren. Daarbij vragen ze de overheid om een aantal gerichte, aanvullende acties op punten waarvan zij voorzien dat marktpartijen niet in de positie zijn de ambitie volledig te realiseren. Deze inzetten worden gebundeld in een publiek-privaat FNS-consortium dat zich richt op vier punten:
1. Versnel economische groei in sectoren door digitalisering en innovaties met communicatienetwerken
Het consortium zet een programmatische benadering van sectorinnovatie in. Per sector wordt aangesloten op lopende initiatieven voor digitalisering, zoals die voor data delen en op sterktes vanuit regio’s. Deze worden gebundeld met de geplande innovaties in network services en gecoördineerd ingebracht in Europese projecten en consortia om schaalgrootte te bereiken. De drijvende kracht is hier de sterk ontwikkelde vraagkant in Nederlandse sectoren. Door deze vraag beter te vertalen naar bestaande functies (de network services) in netwerken kunnen deze beter en sneller worden benut voor nieuwe sectortoepassingen, maar ook voor het beter ondersteunen van bestaande toepassingen.
2. Versnel innovatie in netwerken zelf
Het consortium coördineert en stimuleert de ontwikkeling van innovaties in netwerken. De focus ligt hierbij op de gebieden die de kernpartners van het grootste belang vinden voor toepassingen in Nederland, zoals dynamisch spectrummanagement en -sharing, multi-operator networking en de integratie van satelliet-, drone- en high-altitude-platforms. Dit zorgt voor de opbouw van vaardigheden die nodig zijn om de netwerken versneld te ontwikkelen. De network services die hiervan het resultaat zijn kunnen door de sectoren worden beproefd via trialnetwerkinfrastructuren. Door hier meer dan voorheen de nadruk te leggen op grotere, precompetitieve trials wordt gezorgd voor een schaalgrootte die nodig is voor lange termijn: breed gedragen oplossingen die horen bij network services die over meerdere netwerken en aanbieders moeten werken. Daarnaast wordt inefficiënte duplicatie van trialinfrastructuur in losse trials voorkomen.
3. Creëer economische waarde door in te zetten op specifieke Nederlandse sterktes en innovaties in netwerktechnologie
Het consortium werkt voor geselecteerde onderwerpen een actief beheerde kennisroadmap en een nationaal programma uit waarmee onderzoek en ontwikkeling door Nederlandse universiteiten, kennisinstituten, bedrijven en netwerkbedrijven wordt gecoördineerd en gestimuleerd met voorstellen voor opleiding- en onderzoeksprogramma’s. Het startpunt voor het onderzoek zijn onderwerpen waarin deze partijen al sterk zijn, zoals hoge frequentie draadloos, fotonica en optisch-draadloze convergentie en programmeerbare infrastructuur. Vanuit het nationale programma worden hierop sterke Nederlandse bijdragen in componenten, systemen en netwerken in Europese onderzoeksprojecten geleverd.
4. Waarborg actieve opbouw van kennis en ervaring voor soevereiniteit
en betrouwbaarheid
Het consortium vergroot het handelingsperspectief van de bedrijven in sectoren, in de netwerkindustrie en bij de overheid door het verbinden van de wat abstracte concepten van digitale soevereiniteit en betrouwbaarheid aan de technische en ecosysteemkarakteristieken van netwerken. De hiervoor benodigde kennis en ervaring wordt opgebouwd door met deze specifieke blik naar de innovaties uit de drie bovenstaande agendapunten te kijken en parallel daaraan deze innovaties te voorzien van eisen en randvoorwaarden die volgen uit Nederlandse of Europese richtlijnen en best practices.
Om FNS zoveel mogelijk te laten renderen en te verzekeren dat voorzien wordt in wat Nederland nodig heeft zal de overheid op een aantal punten meer stimulerend en coördinerend moeten optreden dan eerder. Het FNS-consortium, waarvoor de FNS-kernpartners nu een basis hebben gelegd, biedt daarvoor de juiste aanknopingspunten. De kernpartners vragen Team dutch digital delta (Team ddd) om inhoudelijke en financiële steun om het publiek-private FNS-consortium te versterken. In het consortium wordt enerzijds gewerkt aan de invulling van FNS als digitale sleuteltechnologie, zoals door Team ddd opgenomen in haar Kennis- en Innovatieagenda (KIA). Anderzijds wordt nadrukkelijk de verbinding gezocht met toepassingsgebieden van topsectoren, zodat invulling wordt gegeven aan het Nederlandse missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid. Het consortium wordt verder uitgebreid met partijen uit de netwerkindustrie, de hightech/maakindustrie, universiteiten en onderzoeksinstituten, alsook uit de sectoren die FNS inzetten bij hun digitalisering. Het FNS-consortium heeft een meerjarige looptijd. Het werkt in vier deelprogramma’s aan de onderwerpen uit de bovenstaande agenda, vanuit een nog nader te bepalen publiek-private financieringsopzet (gebruikmakend van mechanismen als Breed Gedragen Programma, TKI, EU onderzoeksfondsen, groeifonds en recovery and resilience-fondsen).
Dit position paper dient als een ’call-to-action’ om vanuit de Nederlandse sectoren en netwerkindustrie op een doordachte en effectieve manier te werken aan de ontwikkeling van communicatienetwerken, oftewel Future Network Services (FNS), in Nederland en in Europa. De call-to-action is geformuleerd door KPN, T-Mobile, TNO, TU Delft, TU Eindhoven, Universiteit Twente en VodafoneZiggo (hierna: de FNS- kernpartners), met inbreng van kennispartner Agentschap Telecom. De huidige en verwachte behoeften aan FNS vanuit de sectoren zijn in dit paper meegenomen vanuit zo’n dertig interviews met experts uit de sectoren energie, mobiliteit, industrie en landbouw. Het paper is geschreven in opdracht van het Team dutch digital delta, dat de ontwikkeling van FNS wil verbinden aan het Nederlandse missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid.
Er is actie nodig, want de ontwikkeling van FNS gaat anders verlopen dan die van eerdere generaties netwerktechnologie:
− Door de directe maatschappelijke afhankelijkheid van het functioneren van netwerken is hun betrouwbaarheid een randvoorwaarde voor digitalisering geworden. Deze randvoorwaarde geldt daarmee niet alleen voor individuele burgers, bedrijven of sectoren die van digitalisering afhankelijk zijn, maar voor de gehele maatschappij. De ontwikkeling van sectortoepassingen, Artificial Intelligence, Blockchain en Big Data heeft alleen zin als de basis daarvoor, FNS, betrouwbaar is en blijft.
− Door geopolitieke ontwikkelingen is bij digitalisering de vraag van belang geworden waar de uiteindelijke macht en controle over data, netwerken en netwerkapparatuur ligt. Bij deze digitale soevereiniteit zijn specifiek voor netwerken een aantal voorbeelden aan te wijzen waarbij dit hoog opspeelt. Denk aan zorgen over de leveringszekerheid en het beheer van mobiele netwerkapparatuur.
− Van netwerken en digitalisering wordt verwacht dat ze een grote rol spelen bij de verduurzaming van sectoren en de samenleving als geheel. Maar ook van de ICT- en netwerkindustrie zelf wordt verwacht dat ze verduurzamen. Zo mag de inzet van meer en krachtigere netwerkinfrastructuur en randapparaten niet leiden tot een verhoging van het energieverbruik die de verduurzaming in sectoren weer tenietdoet.
Op dit moment komen deze factoren in FNS samen met de vraag naar verdere digitalisering in sectoren, de versnelling van digitalisering door de COVID-crisis en de start van de ontwikkeling van 6G mobiel- en kwantumnetwerken. Hier zien de FNS-kernpartners een zere plek: de Nederlandse kennisbasis op het gebied van netwerken en telecom dreigt achterop te raken. Er is goede kennis in Nederland, maar deze vraagt om voortdurende investeringen tegen de achtergrond van de snelle wereldwijde technologieontwikkeling. De FNS-kernpartners vinden het van essentieel belang om de goede positie die Nederland nu met zijn netwerken en toepassingen heeft in de toekomst uit te bouwen. Omdat dat geen vanzelfsprekendheid is in de nieuwe geopolitieke realiteit hebben de partners gezamenlijk een aantal ambities geformuleerd:
− Het verhogen van het tempo van digitalisering in sectoren in Nederland en Europa vanuit nieuwe functies in netwerken. Dat creëert extra economische groei in die sectoren en in de netwerkindustrie zelf.
− Het verhogen van de betrouwbaarheid van netwerken, zowel de technische beschikbaarheid als de vertrouwbaarheid. Daardoor kunnen de sectoren hun toepassingen veilig en stabiel laten functioneren.
− Het verhogen van de energie-efficiency van netwerken, zodat de netwerken en de toepassingen duurzaam functioneren.
− Het versterken van Nederlandse kennis en uitvoeringskracht voor de ontwikkeling en het beheer van netwerken. Daarmee wordt de soevereiniteit vergroot, economische activiteit in de netwerksector gecreëerd en de digitalisering verder gefaciliteerd.
− Het opbouwen van een sterke kennispositie en daarna sterke economische positie op specifieke gebieden van nieuwe netwerktechnologie. Dit zorgt voor toekomstige economische kracht en soevereiniteit voor Nederland en Europa.
De FNS-kernpartners willen deze ambities in een consortium met de sectoren en andere partners in de ICT en netwerkindustrie realiseren. Daarbij vragen ze de overheid om een aantal gerichte, aanvullende acties op punten waarvan zij voorzien dat marktpartijen niet in de positie zijn de ambitie volledig te realiseren. Deze inzetten worden gebundeld in een publiek-privaat FNS-consortium dat zich richt op vier punten:
1. Versnel economische groei in sectoren door digitalisering en innovaties met communicatienetwerken
Het consortium zet een programmatische benadering van sectorinnovatie in. Per sector wordt aangesloten op lopende initiatieven voor digitalisering, zoals die voor data delen en op sterktes vanuit regio’s. Deze worden gebundeld met de geplande innovaties in network services en gecoördineerd ingebracht in Europese projecten en consortia om schaalgrootte te bereiken. De drijvende kracht is hier de sterk ontwikkelde vraagkant in Nederlandse sectoren. Door deze vraag beter te vertalen naar bestaande functies (de network services) in netwerken kunnen deze beter en sneller worden benut voor nieuwe sectortoepassingen, maar ook voor het beter ondersteunen van bestaande toepassingen.
2. Versnel innovatie in netwerken zelf
Het consortium coördineert en stimuleert de ontwikkeling van innovaties in netwerken. De focus ligt hierbij op de gebieden die de kernpartners van het grootste belang vinden voor toepassingen in Nederland, zoals dynamisch spectrummanagement en -sharing, multi-operator networking en de integratie van satelliet-, drone- en high-altitude-platforms. Dit zorgt voor de opbouw van vaardigheden die nodig zijn om de netwerken versneld te ontwikkelen. De network services die hiervan het resultaat zijn kunnen door de sectoren worden beproefd via trialnetwerkinfrastructuren. Door hier meer dan voorheen de nadruk te leggen op grotere, precompetitieve trials wordt gezorgd voor een schaalgrootte die nodig is voor lange termijn: breed gedragen oplossingen die horen bij network services die over meerdere netwerken en aanbieders moeten werken. Daarnaast wordt inefficiënte duplicatie van trialinfrastructuur in losse trials voorkomen.
3. Creëer economische waarde door in te zetten op specifieke Nederlandse sterktes en innovaties in netwerktechnologie
Het consortium werkt voor geselecteerde onderwerpen een actief beheerde kennisroadmap en een nationaal programma uit waarmee onderzoek en ontwikkeling door Nederlandse universiteiten, kennisinstituten, bedrijven en netwerkbedrijven wordt gecoördineerd en gestimuleerd met voorstellen voor opleiding- en onderzoeksprogramma’s. Het startpunt voor het onderzoek zijn onderwerpen waarin deze partijen al sterk zijn, zoals hoge frequentie draadloos, fotonica en optisch-draadloze convergentie en programmeerbare infrastructuur. Vanuit het nationale programma worden hierop sterke Nederlandse bijdragen in componenten, systemen en netwerken in Europese onderzoeksprojecten geleverd.
4. Waarborg actieve opbouw van kennis en ervaring voor soevereiniteit
en betrouwbaarheid
Het consortium vergroot het handelingsperspectief van de bedrijven in sectoren, in de netwerkindustrie en bij de overheid door het verbinden van de wat abstracte concepten van digitale soevereiniteit en betrouwbaarheid aan de technische en ecosysteemkarakteristieken van netwerken. De hiervoor benodigde kennis en ervaring wordt opgebouwd door met deze specifieke blik naar de innovaties uit de drie bovenstaande agendapunten te kijken en parallel daaraan deze innovaties te voorzien van eisen en randvoorwaarden die volgen uit Nederlandse of Europese richtlijnen en best practices.
Om FNS zoveel mogelijk te laten renderen en te verzekeren dat voorzien wordt in wat Nederland nodig heeft zal de overheid op een aantal punten meer stimulerend en coördinerend moeten optreden dan eerder. Het FNS-consortium, waarvoor de FNS-kernpartners nu een basis hebben gelegd, biedt daarvoor de juiste aanknopingspunten. De kernpartners vragen Team dutch digital delta (Team ddd) om inhoudelijke en financiële steun om het publiek-private FNS-consortium te versterken. In het consortium wordt enerzijds gewerkt aan de invulling van FNS als digitale sleuteltechnologie, zoals door Team ddd opgenomen in haar Kennis- en Innovatieagenda (KIA). Anderzijds wordt nadrukkelijk de verbinding gezocht met toepassingsgebieden van topsectoren, zodat invulling wordt gegeven aan het Nederlandse missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid. Het consortium wordt verder uitgebreid met partijen uit de netwerkindustrie, de hightech/maakindustrie, universiteiten en onderzoeksinstituten, alsook uit de sectoren die FNS inzetten bij hun digitalisering. Het FNS-consortium heeft een meerjarige looptijd. Het werkt in vier deelprogramma’s aan de onderwerpen uit de bovenstaande agenda, vanuit een nog nader te bepalen publiek-private financieringsopzet (gebruikmakend van mechanismen als Breed Gedragen Programma, TKI, EU onderzoeksfondsen, groeifonds en recovery and resilience-fondsen).
| Original language | Dutch |
|---|---|
| Commissioning body | Dutch Digital Delta |
| Number of pages | 44 |
| Publication status | Published - Nov 2021 |