Abstract
PISA staat voor Programme for International Student Assessment. Het is een grootschalig internationaal vergelijkend trendonderzoek naar de prestaties van leerlingen in wiskunde, leesvaardigheid en natuurwetenschappen. PISA meet de
‘geletterdheid’ van leerlingen, dat wil zeggen in hoeverre leerlingen in staat zijn om wat ze op en buiten school hebben geleerd toe te passen zodat zij als mondige en zelfredzame burger kunnen deelnemen aan de huidige en toekomstige maatschappij. Naast het meten van geletterdheid wordt er in PISA informatie met de eerlingvragenlijst verzameld over de leerlingen zelf, hun thuissituatie en hun ervaringen. De schoolvragenlijst bevat onder meer vragen over het onderwijs(beleid)
op school en het schoolklimaat.
Dit rapport gaat over het welbevinden van Nederlandse 15-jarigen op en buiten school, in vergelijking met leerlingen in (voornamelijk) omringende landen en -voor zover mogelijk- in vergelijking met de vorige PISA-meting uit 2018. Nagegaan
is of het welbevinden verschilt tussen meisjes en jongens en tussen vmbo- en havo/vwo-leerlingen. Daarnaast is er onderzocht of, en zo ja, in hoeverre er een samenhang is tussen leerling- en schoolkenmerken en welbevinden en is er gekeken naar de relatie tussen welbevinden en prestaties op de PISA-toets van 2022.
Nederlandse leerlingen blijken behoorlijk tevreden en geven hun leven gemiddeld een 7,3. Hiermee geven Nederlandse leerlingen hun leven gemiddeld een hoger cijfer dan leerlingen in omringende landen, maar is dit cijfer wel iets lager dan in 2018 (7,5). Wat betreft het welbevinden op school zijn Nederlandse leerlingen ook behoorlijk tevreden; leerlingen worden weinig gepest en zijn positief over hun relatie met de docenten op hun school. Evenals in 2018 ervaren Nederlandse leerlingen in 2022 minder pestgedrag dan hun leeftijdsgenoten in omringende landen.
Meisjes en jongens verschillen in hun beleving wat betreft hun welbevinden en in hun zelfrapportages van persoonskenmerken. In vergelijking met jongens zeggen meisjes minder tevreden te zijn met hun eigen leven, hebben zij minder het gevoel erbij te horen op school en zijn ze minder positief over hun stressbestendigheid en doorzettingsvermogen. Meisjes zijn wel positiever dan jongens over hun vermogen tot empathie. Vmbo-leerlingen geven hun leven een iets hoger cijfer dan havo/vwo-leerlingen. Voor de andere kenmerken van welbevinden en persoonskenmerken zijn de verschillen tussen de twee onderwijstypen zeer klein. Stressbestendigheid, samenwerken en doorzettingsvermogen blijken een (zwakke) positieve samenhang te vertonen met één of meer indicatoren voor het algeheel welbevinden. Dit impliceert dat leerlingen met een hoger algeheel welbevinden in hogere mate deze eigenschappen onderschrijven en/of omgekeerd; naarmate leerlingen meer van de genoemde persoonskenmerken onderschrijven, zijn ze meer tevreden over hun leven.
Welbevinden en zelfrapportages van leerlingen over hun attituden en houdingen blijken in het algemeen niet betekenisvol samen te hangen met prestaties in wiskunde, leesvaardigheid of natuurwetenschappen. Alleen nieuwsgierigheid lijkt een
(zwakke) positieve relatie te vertonen met leerlingprestaties op het domein van natuurwetenschappen. Leerlingen die beter presteren op natuurwetenschappen, lijken dus meer nieuwsgierig en/of andersom; leerlingen die nieuwsgieriger zijn
presteren beter op natuurwetenschappen. Hoewel er geen samenhang is gevonden tussen tekorten in het onderwijspersoneel en welbevinden of leerlingprestaties, zit een op de vier van de Nederlandse leerlingen op een school waarvan de schoolleider aangeeft dat het onderwijs in aanzienlijke mate gehinderd wordt door een gebrek aan docenten.
Hoewel dit rapport laat zien dat de meeste aspecten van welbevinden buiten en op school niet of nauwelijks gerelateerd zijn aan toetsprestaties in de PISA-domeinen, betekent dit niet dat het monitoren van het welbevinden van leerlingen in de
context van PISA niet belangrijk is. Welbevinden, maar ook de in PISA gemeten zelfpercepties van bijvoorbeeld stressbestendigheid, empathie, doorzettingsvermogen of nieuwsgierigheid zijn van belang om als mondige en zelfredzame burger deel uit te kunnen maken van onze huidige en toekomstige samenleving.
‘geletterdheid’ van leerlingen, dat wil zeggen in hoeverre leerlingen in staat zijn om wat ze op en buiten school hebben geleerd toe te passen zodat zij als mondige en zelfredzame burger kunnen deelnemen aan de huidige en toekomstige maatschappij. Naast het meten van geletterdheid wordt er in PISA informatie met de eerlingvragenlijst verzameld over de leerlingen zelf, hun thuissituatie en hun ervaringen. De schoolvragenlijst bevat onder meer vragen over het onderwijs(beleid)
op school en het schoolklimaat.
Dit rapport gaat over het welbevinden van Nederlandse 15-jarigen op en buiten school, in vergelijking met leerlingen in (voornamelijk) omringende landen en -voor zover mogelijk- in vergelijking met de vorige PISA-meting uit 2018. Nagegaan
is of het welbevinden verschilt tussen meisjes en jongens en tussen vmbo- en havo/vwo-leerlingen. Daarnaast is er onderzocht of, en zo ja, in hoeverre er een samenhang is tussen leerling- en schoolkenmerken en welbevinden en is er gekeken naar de relatie tussen welbevinden en prestaties op de PISA-toets van 2022.
Nederlandse leerlingen blijken behoorlijk tevreden en geven hun leven gemiddeld een 7,3. Hiermee geven Nederlandse leerlingen hun leven gemiddeld een hoger cijfer dan leerlingen in omringende landen, maar is dit cijfer wel iets lager dan in 2018 (7,5). Wat betreft het welbevinden op school zijn Nederlandse leerlingen ook behoorlijk tevreden; leerlingen worden weinig gepest en zijn positief over hun relatie met de docenten op hun school. Evenals in 2018 ervaren Nederlandse leerlingen in 2022 minder pestgedrag dan hun leeftijdsgenoten in omringende landen.
Meisjes en jongens verschillen in hun beleving wat betreft hun welbevinden en in hun zelfrapportages van persoonskenmerken. In vergelijking met jongens zeggen meisjes minder tevreden te zijn met hun eigen leven, hebben zij minder het gevoel erbij te horen op school en zijn ze minder positief over hun stressbestendigheid en doorzettingsvermogen. Meisjes zijn wel positiever dan jongens over hun vermogen tot empathie. Vmbo-leerlingen geven hun leven een iets hoger cijfer dan havo/vwo-leerlingen. Voor de andere kenmerken van welbevinden en persoonskenmerken zijn de verschillen tussen de twee onderwijstypen zeer klein. Stressbestendigheid, samenwerken en doorzettingsvermogen blijken een (zwakke) positieve samenhang te vertonen met één of meer indicatoren voor het algeheel welbevinden. Dit impliceert dat leerlingen met een hoger algeheel welbevinden in hogere mate deze eigenschappen onderschrijven en/of omgekeerd; naarmate leerlingen meer van de genoemde persoonskenmerken onderschrijven, zijn ze meer tevreden over hun leven.
Welbevinden en zelfrapportages van leerlingen over hun attituden en houdingen blijken in het algemeen niet betekenisvol samen te hangen met prestaties in wiskunde, leesvaardigheid of natuurwetenschappen. Alleen nieuwsgierigheid lijkt een
(zwakke) positieve relatie te vertonen met leerlingprestaties op het domein van natuurwetenschappen. Leerlingen die beter presteren op natuurwetenschappen, lijken dus meer nieuwsgierig en/of andersom; leerlingen die nieuwsgieriger zijn
presteren beter op natuurwetenschappen. Hoewel er geen samenhang is gevonden tussen tekorten in het onderwijspersoneel en welbevinden of leerlingprestaties, zit een op de vier van de Nederlandse leerlingen op een school waarvan de schoolleider aangeeft dat het onderwijs in aanzienlijke mate gehinderd wordt door een gebrek aan docenten.
Hoewel dit rapport laat zien dat de meeste aspecten van welbevinden buiten en op school niet of nauwelijks gerelateerd zijn aan toetsprestaties in de PISA-domeinen, betekent dit niet dat het monitoren van het welbevinden van leerlingen in de
context van PISA niet belangrijk is. Welbevinden, maar ook de in PISA gemeten zelfpercepties van bijvoorbeeld stressbestendigheid, empathie, doorzettingsvermogen of nieuwsgierigheid zijn van belang om als mondige en zelfredzame burger deel uit te kunnen maken van onze huidige en toekomstige samenleving.
Translated title of the contribution | PISA-2022: Well-being of 15-year olds |
---|---|
Original language | Dutch |
Place of Publication | Enschede |
Publisher | University of Twente |
Number of pages | 76 |
Publication status | Published - 2 Sept 2024 |
Keywords
- PISA
- well-being